کنترل فاز را اگر بخواهیم به شما معرفی کنیم، می توانیم در همین ابتدا بگویم مهم ترین قطعه در طراحی مدار فرمان تجهیزات صنعتی است. همیشه وجود انبوهی از سیستم ها و تجهیزات سه فاز مخصوصاً موتورهای الکتریکی نیاز به حضور هر سه فاز به صورت هم‌زمان طلب می کند. اگر به هر دلیلی یکی از فازها عملکرد ناقص داشته باشد آسیب دیدگی و حتی سوختن دستگاه ها صورت می گیرد. از همین رو دستگاه کنترل فاز برای ایجاد شرایط امن در راه اندازی برق سه فاز به کار گرفته می شود. حال که با اهمیت موضوع تا حدی آشنا شدید با ما همراه شوید که قرار است در مورد کنترل فاز و مزیت های استفاده از آن مطالبی را با شما عزیزان به اشتراک بگذاریم.
کنترل فاز چیست؟
نام دیگر کنترل فاز رله کنترل فاز است. این محصول یکی دیگر از تجهیزات برقی است که روند نصب آن در تابلو برق ها دنبال می شود. این دستگاه به منظور محافظت از تجهیزات در برابر اختلالات شبکه برق به کار گرفته می شود. هر زمان ولتاژ شبکه بالاتر از حد مجاز باشد، ولتاژ شبکه پایین‌تر از حد مجاز باشد یکی از فازها قطع شود، در فازها جابجایی صورت بگیرد، تک فاز دو فاز شود، تقارن در سه فاز به وجود بیاید و وجود شوک های ناشی از قطع و وصل متوالی برق کنترل فاز وارد عمل می شود. بر اساس مقررات ملی ساختمان برای حفاظت مصارف برقی سه فاز موتوری و سایر مصارف برقی دیگر که قطع فاز و جابجایی آن سبب آسیب رسیدن به تجهیزات می شود حتماً باید از رله کنترل فاز در آن بستر استفاده شود.
آشنایی با اختلالات پارامترهای شبکه
از آنجایی که هر اختلال روی کنترل فاز نمایش داده می شود. می خواهیم در ادامه شما را با برخی از این اختلالات که گاها ممکن است خطرات مالی و جانی در پی داشته باشد شما را بیشتر آشنا کنیم.
کاهش یا افزایش ولتاژ
هر یک از مصرف کننده های صنعتی با ولتاژ به خصوصی کار می کنند؛ مثلاً قرار است برای راه اندازی یک دستگاه از ولتاژی بین ۱۸۰ تا ۲۵۰ ولت استفاده شود. اگر به هر دلیلی این جریان از محدوده خارج شود کنترل فاز وارد عمل می شود. پس افزایش و کاهش مصرف کننده تک فازی که سطح ولتاژ آن مشخص است در صورت تغییرات پیش آمده از سوی کنترل فاز کنترل می شود. با تشخیص دان به موقع قطع شدن مدار از آسیب رسیدن به مصرف کننده جلوگیری می شود.
عدم توالی فاز
این را به یاد داشته باشید که اگر جای دو فاز تغییر کند. جهت چرخش موتور نیز تغییر پیدا می کند. حال اگر این اتفاق از قبل پیش بینی نشود و به صورت ناخواسته دنبال شود. در واقع یک خطا رخ داده است که ممکن است ضرر های جبران ناپذیری را به بار آورد. از همین رو بایستی این اخطار تشخیص داده شود و توسط کنترل فاز مدار قطع شود.
قطعی فاز
یکی دیگر از پارامترهایی که با کمک کنترل فاز از آسیب رسیدن به دستگاه ها جلوگیری می شود قطعی فاز و قطعی مدار از طریق کنترل فاز است. وقتی سه فاز قرار است برای تأمین دستگاه استفاده شود و به یک باره و ناخواسته یکی از آن ها قطع شود، انرژی مورد نیاز دستگاه تأمین نمی شود و همین امر به صورت خیلی جدی به دستگاه آسیب وارد می کند و حتی ممکن است سبب سوختن موتور آن شود. پس یک الکتروموتور سه فاز همیشه باید با سه فاز کار کند و تشخیص این مورد نیز با کنترل فاز است.
عدم تقارن ولتاژ
ولتاژ سه فاز ما چه از لحاظ دامنه و سطح ولتاژ و چه از لحاظ اختلاف فاز ۱۲۰ درجه بایستی متعادل و متقارن باشد؛ و اگر هر یک از خطوط ولتاژ دچار تغییر شود باعث عدم تعادل در جریان نیز می شود. همین امر به مصرف کننده آسیب وارد می کند. پس نیاز است کنترل فاز این خطا را به موقع تشخیص دهد و از آسیب های احتمالی جلوگیری کند.
آشنایی با کنترل فاز
بر روی هر کنترل فاز ترمینال و چراغ سیگنال وجود دارد که هر کدام بسته به علامت اختصاری که برای آن تعریف شده است. تعریف متفاوتی را در پیش روی شما قرار می دهد.
ترمینال‌های R, S, T یا L1, L2, L3
ورودی سه فاز برق شبکه را به این ترمینال‌ها نشان می دهد. کنترل فازها در دو مدل بدون نول و نیاز به نول تولید می شوند. با وصل صحیح سیم‌ها، نشانگر تغذیه روشن می شود و دستگاه کار خود را آغاز می کند.
Sensivity
تنظیم جهت مشخص نمودن میزان حساسیت دستگاه در زمان مقایسه تقارن فازها است. می توانیم بگویم این بخش میزان حساسیت به عدم تقارن فازها را مشخص می کند.
On Delay
پیچ تنظیم زمان انتظار در مواقعی که خطایی رخ می‌دهد یا مدار برای اولین بار روشن می‌شود را نشان می دهد.
ترمینال ۱۵ ورودی فرمان
به این ترمینال یک ورودی فرمان وارد می‌شود که خروجی آن را می‌توانیم در پایانه‌های ۱۸ و ۱۶ دریافت کنیم. در واقع این ورودی پایه COM رله داخلی دستگاه است.
ترمینال 18 خروجی No یا نرمال باز
این خروجی در زمانی که ولتاژ سه فاز هیچ مشکلی نداشته باشند وصل می‌شود. البته در این حالت نشانگر فعال بودن رله نیز روشن است. این ترمینال به کنتاکتور وصل می‌شود.
ترمینال 16 خروجی NC یا نرمال بسته
این ترمینال همیشه بسته است مگر اینکه چراغ سیگنال REL روشن باشد. در دو حالت خاموش بودن و وجود خطا این بخش بسته است.
چگونه با کنترل فاز علائم را شناسایی کنیم
برای اینکه بدانید هر اختلال چه علامتی دارد نیاز است با نشانه های که روی دستگاه درج شده است بیشتر آشنا شوید. هر کدام از نشانگرها در صورت روشن شدن معنی مخصوص به خود را به شما می رساند.
- نشانگر P: عدم توالی فاز یا جابجایی فازها را نشان می دهد
- نشاگر U<: نشان دهنده افزایش ولتاژ بیش از حد
- نشانگر U>: نشان دهنده کاهش ولتاژ بیش از حد
- نشانگر U: اعلام وجود برق شبکه
- نشانگر R: عملکرد عادی رله
مزیت های استفاده از کنترل فاز
- از برق گرفتگی و آتش سوزی به دلیل کوتاه شدن سیم پیچ های موتور جلوگیری می کند.
- از بالا رفتن دمای موتور و خراب شدن آن در طی گذر زمان جلوگیری می کند.
- کاهش هزینه تعمیر و تعویض موتور را برای کاربر فراهم می کند.
- افزایش ایمنی مدار الکتریکی را در پیش رویتان قرار می دهد.
- به حداقل رساندن زمان خرابی موتورها را ممکن می سازد.
- عمر مفید موتورها را با مدیریت درست بالا می برد.
کاربرد کنترل فاز چیست؟
- کنترل اتصال تجهیزات متحرک مانند کمپرسورهای تهویه مطبوع، کامیون‌ها و کانتینرهای یخچال دار
- حافظت در برابر عملکرد موتور معکوس مانند بالابر، جابجایی، آسانسور و پله برقی
- حفاظت از نیروگاه در برابر تخریب ناشی از اضافه ولتاژ
- گرم شدن بیش از حد موتور به دلیل ولتاژ نامتقارن
- حفظ منابع حساس سه فاز
- جهت چرخش درایو
کلام آخر پیرامون معرفی کنترل فاز
همان طور که در طی مقاله پیش رو مطالعه کردید پیشرفت چشم گیر در صنایع مختلف طلب می کند تا برای محافظت از موتورهای سنگین و دستگاه های صنعتی تدابیری اندیشید شود. از همین رو شما را با یکی از کاربردی ترین تجهیزات تابلو برق در طی این مطلب که کنترل فاز است آشنا کردیم. این دستگاه هر نوسانی که سبب بروز اختلاف و آسیب دیدگی به دستگاه شود را با قطع مدار از میان بر می دارد و به محافظت از دستگاه و کاربر می پردازد. برای خرید کنترل فاز می توانید از طریق فروشگاه الکترو نصر اقدام کنید و با مشاوره های رایگانی که در پیش روی شما قرار دارد ایده ال ترین ها را برای خود انتخاب کنید و از آخرین قیمت کنترل فاز مطلع شوید. امید است مطالب ارائه شده توانسته باشد در کسب آگاهی بیشتر شما در راستای خرید کنترل فاز شما عزیزان را یاری رسانده باشد.