شاید لازم باشد پیش از پرداختن به تجهیزات مورد نیاز تابلو برق برای عزیزانی که اطلاعات چندانی ندارند توضیح مختصری در مورد چیستی خود تابلو برق و کاربرد کلی آن داشته باشیم تا درک ادامه مطلب راحت‌تر باشد.
تابلو برق در واقع یک محفظه الکتریکی است که از اجزا و قطعات اتصال دهنده، کنترلی، حفاظتی، انتقال دهنده، نمایشگر و… بسیاری در آن نصب شده است تا بتوان به کمک آن تجهیزات الکتریکی یا الکترونیکی دیگر را نصب و راه‌اندازی کرد.
علاوه بر این از وارد شدن شوک الکتریکی به کاربران تجهیزات برقی جلوگیری کرده و از تجهیزات نیز در برابر عوامل محیطی مختلف محافظت می‌کند و لازم به ذکر است تابلو برق از نظر ویژگی‌های ساختاری و کاربرد انواع مختلفی دارد.
مهم‌ترین تجهیزات مورد نیاز تابلو برق
اگر در یک تابلو برق را باز کنید با سیم‌ها، قطعات، کلیدها، نمایشگرها، بردها و… بسیار مواجه خواهید شد که به شکل یک سیستم منظم و دقیق کار می‌کنند و در ادامه این مطلب سعی کرده‌ایم مهم‌ترین تجهیزات یا اجزاء مورد نیاز تابلو برق را برای شما عزیزان معرفی کنیم.
کلیدها در تابلو برق
در یک تابلو برق انواع مختلفی از کلید وجود دارد که کاربرد و هدف استفاده از این کلیدها مواردی مانند جداسازی بخش‌های مختلف از یکدیگر، قطع و وصل کردن جریان، کنترل و حفاضت است که این کلیدها شامل موارد زیر هستند.
- کلیدهای قابل قطع و وصل زیر بار (کلید فیوز تیغه‌ای، کلید گردان، کلید سکسیونر تیغه‌ای، کلید سکسیونر کشویی و…)
- کلید محافظ جان (RCD) در تابلوهای برق سیم فاز و نول توسط کلید محافظ جان به یکدیگر وصل می‌شوند و زمانی که جریان نشتی وجود داشته باشد کلید محافظ جان به منظور جلوگیری از شوک الکتریکی جریان را قطع می‌کند.
- کلید مینیاتوری (MCB) که در شرایطی مانند اضافه بار به شکل خودکار جریان تابلو برق را قطع می‌کند.
- بی‌متال که از آن جهت تبدیل تغییرات دمایی به جابجایی مکانی استفاده می‌شود.
- کلید حرارتی (MPCB) که برای حفاظت از موتور الکتریکی در برابر مواردی مانند اضافه بار حرارتی و الکتریکی، خطا مغناطیسی و… استفاده می‌شود.
- کلید کامپکت (MCCB) که می‌تواند وظایفی مانند حفاظت از تابلو برق در برابر اضافه بار، روشن خاموش کردن و… داشته باشد.
- کلید اتوماتیک، کلید قدرت و…
تایمر
تایمر یکی دیگر از تجهیزات مهم از تابلو برقی است و که وظیفه حیاطی شمارش زمان و ارسال به موقع انواع سینگال به مدار را دارد و دارای دو نوع حافظه‌دار و بدون حافظه است.
با توجه به تعداد موتورهای سه فاز در هر تابلو برق بین 10 تا 20 عدد کنتاکتور در سایزهای مختلف نصب می‌شود و کنتاکتور یک قطعه الکترومکانیکی است و با تحریک بوبین آن می‌توان جریان سه فازی که از ورودی آن متصل می‌شود را قطع و وصل کرد.
فیوزها یکی از اجزاء حیاتی در هر تابلو برق هستند که وظیفه محافظت از مدار در مقابل مواردی مانند اضافه بار و اتصال کوتاه را بر عهده دارد و هنگامی که جریان مدار بیش از حد مجاز باشد فیوز جریان را قطع می‌کند.
شینه (Busbar) و مقره (Insulator) نوعی میله یا نوار فلزی هستند که درون تابلو برق به منظور توزیع جریان بالا نصب می‌شوند و بدون عایق هستند و از شینه برای توزیع فاز در تابلو برق استفاده می‌شود که شامل دو نوع شینه ارت و شینه نول است.
از مقره نیز در تابلو برق جهت عایق کردن قسمت‌های مختلف ازجمله عدم اتصال شینه به بدنه و ثابت ماندن آن استفاده می‌شود و مقره معمولا از جنس چینی و دارای ویژگی‌هایی مانند مقاومت بالا، نداشتن ناخالصی، عدم حفره داخلی و… است.
داکت کابل تابلو برق را در مقابل مواردی همچون محلول نمک، قارچ، روغن و… محافظت می‌کند و جنس داکت کابل از ترکیب جامد فشرده خاصی به نام پلی وینیل کلرید است که در برابر پوسته پوسته شدن، خوردگی، شکافت و… مقاوم می‌باشد.
ترانسفورماسون‌ها نیز یکی دیگر از تجهیزات مهم تابلو برق هستند که وظیفه آن‌‌ها کاهش دادن مقادیر بالای ولتاژ یا جریان است تا ابزارها و رله‌های حفاظتی سالم بمانند که شامل دو نوع ترانس CT و PT است که ترانس سی تی یک جریان ثانویه متناسب با جریان اولیه ایجاد می‌کند و پی تی ولتاژ سیستم را تا مقدار ایمن کاهش می‌دهد.
یکی دیگر از اجزاء تابلو برق‌ها ترمینال است که وظیفه برقراری ارتباط بین اجزاء داخلی تابلو برق و اجزاء خارجی را بر عهده دارد که دارای سه نوع ترمینال ریلی، پیچی و شاخه‌ای است.
از ترمینال ریلی جهت انشعاب‌گیری درون تابلو برق و از ترمینال شاخه‌ای جهت انشعاب‌گیری سیم‌ها استفاده می‌شود و در نهایت ترمینال پیچی که جدید‌ترین نوع ترمینال است امکان اتصال چندین سیم به یکدیگر را فراهم می‌کند.
چراغ‌های هشدار
چراغ هشدار یکی از تجهیزات مورد نیاز تابلو برق است که با علامت‌دهی خود وضعیت خطر یا عملکرد دستگاه را از فاصله دور مشخص می‌کنند و دارای رنگ‌های مختلف ازجمله قرمز، زرد، سبز، بنفش و… هستند که می‌توانند به آلارم شنیداری نیز مجهز باشند و هر کدام از چراغ‌های هشداری نیز تا یک فاصله مشخص قابل استفاده هستند.
پوش باتن
پوش باتن‌ها معمولا از مواد سختی نظیر فلز یا پلاستیک فشرده ساخته می‌شوند و دارای یک مکانیزم سوییچ الکتریکی ساده است که برخی از جنبه‌های تابلو برق را کنترل می‌کند و سطح دکمه این سوئیچ‌ها معمولا به اندازه اثرانگشت است و به راحتی فشرده و رها می‌شوند.
یکی دیگر از تجهیزات مورد نیاز تابلو برق چراغ سیگنال است و علاوه نشان دادن وضعیت خاموش و روشن قسمت‌های مختلف، در صورت بروز مشکل آلارم خطر نیز اعلام می‌کند.
مدارهای قدرت
از تجهیزات مهم تابلو برق می‌توان مدارهای قدرت را نام برد و بطور کل در یک تابلو برق اتصالاتی که انرژی را از درون شبکه به مصرف کننده انتقال می‌دهند مدار قدرت می‌نامند.
مدارهای فرمان ارتباطی با مدارهای قدرت ندارند و به قسمتی از مدار که نقش قطع و وصل کردن کنتاکتور و کنترل کردن کار مصرف کننده‌ها را بر عهده دارد مدار فرمان می‌گویند.
تجهیزات اندازه‌گیری و نمایشگرها
نمایشگرها و قطعات اندازه‌گیری از دیگر اجزاء تابلوهای برق هستند که مسئولیت آنالیز و نمایش پارامترهای مختلف در تابلو برق را بر عهده دارند و در واقع اجزاء اندازه‌گیری پارامترهای موردنظر را آنالیز و سپس نتیجه بر روی نمایشگرها مشخص می‌شود و لازم است که نمایشگر در مقابل نفوذ رطوبت و غبار مقاوم باشد.
پاورمتر
از اجزاء مهم تابلو برق می‌توان به پاورمتر اشاره کرد که وظیفه اندازه‌گیری پارامترهای مختلفی ازجمله توان، ضریب توان، اکتیو، توان راکتیو، جریان، ولتاژ، انرژی و… را بر عهده دارد. پاورمترها همچنین در تولید و انتقال و میزان مصرف انرژی نیز نقش مهمی دارند.
رله‌ها ازجمله تجهیزات موردنیاز در تابلو برق هستند که شامل دو نوع رله ارت فالت و رله نشتی جریان می‌باشد که در شرایطی مانند جریان نشتی یا خطای اتصال زمین به همراه ترانس حلقوی کوربالانس وظیفه آشکار سازی و فرمان قطع مدار را بر عهده دارد.
هادی‌ها
یکی دیگر از اجزاء هر تابلو برقی هادی یا قطعات و اتصالات رسانا است که در اکثر موارد از جنس مس و در شرایط خاصی که استفاده از مس مشکل‌ساز باشد از جنس هادی‌های آلومینیومی استفاده می‌شود.
هادی‌های موجود در یک تابلو برق به دو صورت سیم یا شینه به کار برده می‌شود و هادی‌های سیمی به شکل سیم افشان و برای برقراری ارتباط الکتریکی بین اجزای داخلی تابلو یا بین تابلو و مصرف‌کننده استفاده می‌شوند.
اما شینه هادی اصلی یک تابلو برق محسوب می‌شود و به منظور جمع‌آوری و توزیع انرژی در تابلو برق کاربرد دارد و به شکل شینه ساده در تابلو برق‌ها شینه‌سازی می‌شوند.
سایز تجهیزات موردنیاز در تابلو برق
✓ گلند: گلندها حفاظت کننده کابل هنگام ورود یا خروج از تابلو برق هستند.
✓ وایرشو و کابلشو: جهت اتصال سرسیم و سرکابل به ترمینال‌های ادوات یا تجهیزات تابلو برق کاربرد دارد.
✓ ریل: ریل بر روی سینی تابلو قرار گرفته تا قطعات تابلو روی آن نصب شوند.
✓ بست کمربندی: جهت بستن و نظم‌دهی بیشتر سیم‌های داخل تابلوبرق از بست کمربندی استفاده می‌شود و…
نکته پایانی
قطعات و اجزاء درونی تابلو برق بسیار متعدد بوده و باتوجه به نوع تابلو برق می‌توانند متغیر نیز باشند و در مطالب فوق سعی کردیم اجزاء مهم و مشترک در تابلو برق‌ها را برای شما عزیزان معرفی کنیم.
